Alzheimer riskini arttıran kişilik özellikleri

Nazik, bencil, komik veya utangaç hepimiz bizi benzersiz kılan düzinelerce kişilik özelliğine sahibiz. Bilim adamları, kişilik özelliklerinin yaşlılıkta hafızayı etkileyen bir hastalık olan bunama riskini tahmin etmeye yardımcı olabileceklerini söylüyorlar.

En yaygın şekli olan Alzheimer demansı (demans vakalarının yaklaşık %75’i) hastalığının tedavisi yoktur. Ancak riski neyin artırdığını bulmak, insanların bu riski önlemeye çalışmasına yardımcı olabilmektedir.

Yeni yapılan çalışmalarda, tipik olarak Alzheimer’a yakalanan kişilerin kişilik özellikleri hakkında daha fazla ipucu bulundu.

Beş büyük kişilik tipi

Araştırmacılar, ruh sağlığı uzmanlarının aşina olduğu beş büyük kişilik tipini incelediler. Bunlar:

Sorumluluk: Bireyler sorumlu, dikkati, hedef ve detay odaklı kişilerdir. Dürtü kontrolleri yüksektir ve organize olma eğilimindedirler. Genelde zeki ve güvenilir olarak ifade edilirler. İşkolik ve mükemmelliyetçi insanlar olabilirler.
Geçimlilik: Genellikle düşünceli, dost canlısı ve uzlaşmaya istekli bireyleri ifade eder. Kişiliğin kişilerarası yönlerini vurgular. Daha işbirlikçi olma eğilimindedirler ve yardımseverlerdir.
Duygusal Denge: Kaygı, kızgınlık ve depresyon gibi olumsuz duyguları yaşamaya yatkınlardır.
Dışa Dönüklük: Aktif ve son derece sosyal olan kişilerdir. Konuşkandırlar, çok fazla duygusal ifadeleri vardır ve başkalarının yanında enerjiktirler.
Deneyimlere açık olma: Yeni deneyimlere açık ve dünyayı merak eden bir kişilik özellerine sahiptiler. Soyut fikirler hakkında konuşmakta yaratıcıdırlar.

Baltimore Boyuna Yaşlanma Çalışması adlı bir araştırmada yaklaşık 3.000 katılımcıya kapsamlı bir kişilik testi yapılmış ve bir yıl sonra bu kişilerin beyin görüntülerini çekilmiştir.

Çekilen beyin görüntülerinde, beyinde hücre ölümü ve zamanla hafıza kaybıyla bağlantılı protein birikimi olup olmadığına bakılmıştır. Çalışmanın sonuçları, bir kişilik tipi olan nevrotikliğin protein birikimi riskinin arttığını gösterirken sorumlu kişilik tipine sahip olmak bu olasılığı azalttığını göstermektedir.

Bulgular, kişilik özellikleri ile bunama arasındaki bağlantıyı araştıran 12 mevcut çalışmanın gözden geçirilmesiyle desteklenmiştir.

Beyindeki plaklardan ve maddelerden önce var olduğu düşünüldüğünde, kişiliğin Alzheimer için bir risk faktörü olduğu düşünülebilmektedir.

Bulgular hakkında yorum yapan Alzheimer’s Research UK’de çeviri bilimi başkanı Dr. James Connell, şunları söyledi: “Bunun gibi gözlemsel çalışmalar sağlık eğilimlerini belirlemek için önemli olsa da bu tür araştırmalar bize neden ve sonuç hakkında bilgi veremez.”

“Bu çalışma, kişilik tipleri, yaşam tarzı seçimi ve Alzheimer hastalığının özellikleri arasındaki bağlantıyı desteklemektedir, ancak kişilik farklılıklarının hastalık süreçlerini etkilediğine dair doğrudan bir kanıt yoktur.”

“Demans, beyindeki karmaşık fiziksel değişikliklerin neden olduğu ve yalnızca kişiliğinize bağlı olmayan, ancak yaşlandıkça genetik ve yaşam tarzı faktörlerinin bir karışımı olması muhtemel bir durumdur.”

Sexton, insanların kişilik tiplerinin yaşam tarzı alışkanlıkları nedeniyle Alzheimer’a yatkın hale gelebileceğini öne sürdü. “Örneğin, yüksek düzeyde sorumluluk sahibi bireylerin, daha düşük sorumluluk sahibi kişilik tipine sahip olanlara göre fiziksel aktivite, sigara içme, uyku, depresyon, bilişsel uyarım vb. açısından daha sağlıklı yaşam tarzlarına sahip oldukları gösterildi.” dedi.

Yaşam tarzı, bunama riski ve biyolojik belirteçleri birbirine bağlayan güçlü araştırmalar var fakat aynı zamanda kişiliğin ve davranışların bu rahatsızlığı tetiklemesi de bir ihtimaldir ki bu Alzheimer ile bağlantılıdır.

Demansa ne sebep olur?

Demansın birçok farklı türü vardır. En yaygın türü olan Alzheimer’ı önleyebilmek her zaman mümkün değildir. Ancak Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Servisi sağlıklı bir yaşam tarzının yardımcı olduğunu söylüyor. Tekrar tekrar yapılan araştırmalar, sağlıklı bir yaşam tarzını seçenlerin hastalığa yakalanma olasılıklarının daha düşük olduğunu göstermiştir ancak bu, onlara hiçbir zaman teşhis konmayacakları anlamına gelmemektedir.

“Uzmanlar, kalbiniz için iyi olanın beyniniz için de iyi olduğu konusunda hemfikirler.”

Demans riskini azaltmak için dikkat etmeniz gerekenler

Demansa yakalanma riskini azaltmak için dikkat etmeniz gerekenler şu şekilde sıralanabilir:

Sağlıklı ve dengeli beslenmek
Kilonuzu korumak
Düzenli egzersiz yapmak
Sigara ve alkol kullanımına dikkat etmek
Sağlıklı bir yaşam sürdürmek
Kan basıncınızı sağlıklı bir seviyede tutmak

Tip 2 diyabet, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, obezite ve alkolizm gibi çeşitli durumların tümü demanslı kişilerde daha fazla görülmektedir.

Çalışmanın yazarlarından Dr. Connel şöyle diyor: “Yapılan araştırmalarda fiziksel ve zihinsel olarak aktif kalmanın, sağlıklı ve dengeli beslenmenin, sigara ve alkol tüketimine dikkat etmenin, kilo korunumunun, kolesterol ve kan basıncını kontrol altında tutmanın, yaşlandıkça beyin sağlığını korumanın iyi yolları olduğunu göstermektedir.”

KAYNAK:
– Scientists pinpoint personality traits that increase risk of Alzheimer’s. Vanessa Chalmers, New York Post.