Antidepresan İlaçlar

Antidepresan depresyon semptomlarının giderilmesi amacıyla kullanılan ilaçlardır. İlk örnekleri 1950’lerde geliştirilen bu ilaçlar yaklaşık 50 yıldan beri yaygın şekilde kullanılmaktadır.

Antidepresan ilaç türleri nelerdir?

Zamanımızda 30’a yakın türü bulunan antidepresan ilaçlar temelde 4 farklı sınıfa ayrılmaktadır:

1. Trisiklik antidepresanlar
2. MAO inhibitörleri
3. SSRI’lar
4. Atipik ve yeni kuşak antidepresanlar

Antidepresanlar ne şekilde etkili olmaktadır?

Antidepresan ilaçların beynin belirli bölgelerinde bulunan çeşitli kimyasalların etkinliklerini artırmaları aracılığıyla etkili oldukları düşünülmektedir. Bu kimyasalların başında serotonin ve noradrenalin gelmektedir. Serotonin ve noradrenalin beyin hücreleri arasındaki iletişimden sorumlu tutulan kimyasallardan ikisidir.

Antidepresan ilaçlar hangi hastalıklarda kullanılır?

• Orta ve ağır şidddete depresyon
• Kaygı bozuklukları ve panik bozukluğu
• Takıntı zorlantı bozukluğu (obsesif kompülsif bozukluk)
• Kronik ağrı
• Yeme bozuklukları (bulimiya nervoza ve anoreksi nervoza)
• Travma sonrası stres bozukluğu
• Diğer psikiyatrik hastalıklar

Antidepresanlar ne derece etkili olmaktadır?

3 aylık bir tedavinin sonunda antidepresan tedavi verilen hdepresyon hastalarının %50 ila 65’i büyük oranda düzelirler. Oysa aynı hastalara yalancı ilaç (plasebo, içeriğinde herhangi bir kimyasal bulunmayan boş tabletler) verildiğinde hastaların sadece %25 ila 30’unun düzelmesi mümkün olmaktadır. Bu rakamlar antidepresan ilaçların tıbbın diğer sahalarında kullanılan birçok ilaçla neredeyse eşit düzeyde etkililiğe sahip olduğunu ortaya koymaktadır (örneğin ağrı kesiciler, epilepsi ilaçları, astım ilaçları gibi). Yalancı ilaçlar kullanıldığında görülen düzelme hastalığın doğal seyri ile ilişkili gözükmektedir. Özellikle hafif düzeydeki depresyonun belirli zaman sonunda kendiliğinden düzelmesi mümkündür.

Yeni antidepresanlar eski antidepresanlara göre daha mı etkilidir?

Yeni antidepresan ilaçlarla eski antidepresan ilaçların etkilikleri kabaca birbirine yakın düzeydedir. Yeni antidepresan ilaçlarda trisiklik antidepresanlar gibi daha eski ilaçlara göre yan etki riski daha düşük düzeydedir.

Antidepresanların yan etkileri var mıdır?

Her türden ilaçta olduğu gibi antidepresanlarla da yan etki gelişebilmektedir. Ancak bu ilaçlar bir doktor gözetiminde kullanıldığı takdirde bu yan etkilerin ön görülebilmesi ve giderilmesi mümkündür. Antidepresan ilaçlara bağlı olarak gelişen yan etkilerin önemli bir bölümü hafif düzeydedir ve genellikle tedavinin kesilmesini ya da ilaç dozunun azaltılmasını takiben kendiliğinden gerilerler. Bu yan etkiler sıklıkla tedavinin ilk birkaç haftasında ortaya çıkarlar

Trisiklik antidepresanlar denilen eski antidepresanların ağız kuruluğu, hafif düzeyde titreme, çarpıntı, kabızlık ve kilo alımı yapma riskleri mevcuttur. Özellikle yaşlı hastalarda bu tipten ilaçlar kafa karışıklığı, unutkanlık, sersemlik hissi, idrar tutukluğu ve düşmelere neden olabilir. Kalp hastalığı olanlarda mümkünse kullanılmamaları gerekir. Erkeklerde ereksiyon ve boşalma güçlüğüne yol açabilirler.

SSRI grubu antidepresanlar sıklıkla ciddi yan etkiye yol açmayan daha yeni kuşaktaki ilaçlardır. SSRI grubu ilaçlar özellikle tedavinin başında baş dönmesi, bulantı, hazımsızlık, sersemlik hissi, kabızlık, gevşek dışkılama ve uykululuk gibi ilaç dozunun azaltılması ya da bir süre beklenilmesi durumunda kendiliğinden gerileyen ciddi olmayan yan etkilere yol açabilirler. Cinsel isteksizlik, sertleşme güçlüğü, orgazm olamama gibi şikayetler tedavi sırasında görülebilen ve tedavinin kesilmesi durumunda kendiliğinden geçen diğer yan etkilerdendir. Antidepresan tedavinin ilk bir kaç haftasında huzursuzluk, kaygı hissi ve çabuk sinirlenme gibi psikiyatrik hastalıklarla ilişkili belirtilerin geçici süreyle şiddetlenebileceği unutulmamalıdır.

SNRI grubu ve atipik antidepresanların yan etkileri SSRI grubundaki ilaçlara benzer. Atipik antidepresanların cinsel yan etki yapma ihtimalleri düşüktür. MAO inhibitörü denilen ilaçlar Türkiye’de bulunmamaktadır.

Antidepresan ilaç kullanırken araç kullanabilir miyim?

Bazı antidepresanlar özellikle tedavinin başında uykululuk ve sersemlik hissine yol açabilir. Bununla birlikte yeni antidepresan ilaçlarda bu ihtimal daha düşüktür ve bu ilaçların kullanımı sırasında kaza ihtimali yönünden özellikle önlem alınmasına gerek olmayabilir. Tedavi edilmeyen depresyonun da dikkat ve konsantrasyonu bozarak kaza ve yaralanma riskini artırabileceği unutulmamalıdır.

Antidepresan ilaçlar bağımlılığa yol açar mı?

Antidepresan ilaçların alkol, sakinleştiriciler ve nikotinde olduğu türden bağımlılık yapıcı özellikleri bulunmamaktadır. Yani bu maddelerin bağımlılığında olduğu türden gittikçe daha fazla miktarlarda ilacın kullanılması gereksinimi ya da tipik yoksunluk belirtileri ortaya çıkmaz. Bununla beraber antidepresanların kesilmesini takiben hastaların yaklaşık üçte birinde birkaç hafta süreyle geri çekilme belirtileri ortaya çıkabilmektedir. Bu durum vücudun ilacın etkilerinin geçmesine uyum sağlama dönemi olarak değerlendirilmelidir. Bu aşamada ortaya çıkan ve sıklıkla hafif düzeyde kalan belirtiler şunlardır:

• Hazımsızlık hissi
• Grip benzeri belirtiler
• Kaygı hissi
• Baş dönmesi
• Canlı rüyalar ya da kâbus görme
• Bedende uyuşma hissi

Hekim tarafından düzenlenen bir antidepresan bırakma cetveliyle bu belirtilerin hafifletilmesi ya da tamamen ortadan kaldırılması mümkündür.

Antidepresanların kesilmesini takiben hastalık belirtilerinin ortaya çıkması ihtimali de bulunduğundan, bu belirtilerin ilacın geri çekilmesine mi bağlı olduğu yoksa hastalığın nüksettiğini anlamına mı geldiğinin bir hekim tarafından yapılacak değerlendirmeyle kesinleştirilmesi gerekebilir.