Geç uyumak anksiyete ve depresyon riskini artırıyor

İnsan vücudunun sirkadiyen ritim olarak bilinen iç saati, uyku düzenlerinde kritik bir rol oynamaktadır. Bu sirkadiyen saat beynin hipotalamus bölgesinde bulunur ve uyku zamanlaması da dahil olmak üzere çeşitli 24 saatlik davranışları etkiler. İnsanlar çoğunlukla farklı uyku tercihlerine sahiplerdir. Bazıları erken yatmayı tercih ederken (genellikle “sabah insanları” veya “tarla kuşları” olarak bilinir) diğerleri geç saatlere kadar ayakta kalmayı tercih eder (“gece kuşları”). Bu tercihe kronotip denir.

Önceki araştırmalar, bir bireyin kronotipinin zihinsel sağlık bozukluklarına yatkın olabileceğini belirtmektedir. Örneğin, sabah tercihi olanlar, kronotipe göre daha iyi zihinsel sağlık sonuçlarına sahip olma eğilimindedir. Ancak, kişinin gerçek uyku zamanlamasını kronotipiyle uyumlu hale getirmenin zihinsel sağlık üzerindeki etkisi kapsamlı bir şekilde detaylandırılmamıştır. Yapılan bu yeni çalışma, uyku zamanlaması, kronotip ve zihinsel sağlık sonuçları arasındaki ilişkiyi incelemek istemiş ve özellikle depresyon ve yaygın anksiyete bozukluğuna odaklanarak bu boşluğu doldurmayı amaçlamışlardır.

Araştırmacılar, çalışmalarında, orta yaşlı ve yaşlı yetişkinlerden oluşan önemli bir örneklemin uyku düzenlerini ve ruh sağlıklarını analiz etmek için büyük ölçekli bir biyomedikal veri tabanı kullanmışlardır. Katılımcıların, aktivite seviyelerini ve uyku zamanlarını doğru bir şekilde kaydetmek için yedi gün boyunca bileklerine ivmeölçer takmaları gerekiyordu. Çalışma, eksik bilgiye sahip olanlar hariç tutulduktan sonra 73.888 katılımcının verilerini içeriyordu. Araştırmacılar, uyku zamanlamasını, ivmeölçerler tarafından kaydedilen en düşük aktivite seviyelerine sahip beş ardışık saate göre kategorize etmişlerdir. “L5” olarak bilinen bu dönem, erken, orta ve geç uyku zamanlamalarını temsil eden dörtlüklere bölünmüştür. Kronotip, katılımcılara sabah veya akşam aktivitelerine yönelik tercihlerini soran tek bir soru kullanılarak belirlenmiştir. Yanıtlar sabah, orta veya akşam tiplerine göre sınıflandırılmıştır. Araştırmacılar, ruhsal sağlık sonuçlarını değerlendirmek için Uluslararası Hastalık Sınıflandırması (ICD-10) tanı kodlarını kullanmış ve özellikle depresyon ve yaygın anksiyete bozukluğuna odaklanarak, ruhsal, davranışsal ve nörogelişimsel bozukluklara dikkatlerini vermişlerdir.

Çalışma Bulguları

Bulgular, kronotipe bakılmaksızın geç uyku zamanlaması ile daha kötü ruh sağlığı sonuçları arasında net bir ilişki olduğunu göstermiştir. Daha geç yatan bireylerin depresyon ve yaygın anksiyete bozukluğu da dahil olmak üzere zihinsel, davranışsal ve nörogelişimsel bozukluklara sahip olma olasılığının daha yüksek olduğu bulunmuştur. En şaşırtıcı bulgulardan biri, kişinin kronotipine uyum sağlamasının herkesin ruh sağlığı için en iyi seçim olmadığıydı. Araştırmacılar başlangıçta insanların uyku düzenleri doğal tercihleriyle uyuşursa zihinsel olarak daha iyi durumda olacakları hipotezini öne sürmüşlerdir. Ancak veriler, gece kuşlarının uyumsuz bir hayat sürmesinin aslında daha iyi olduğunu göstermiştir.

Kötü ruh sağlığının insanların geç saatlere kadar uyanık kalmasına sebep olup olmadığını test etmek için, geç uyumanın kötü ruh sağlığına yol açması yerine, araştırmacılar sonraki sekiz yıl boyunca daha önce bir ruhsal bozukluk tanısı almamış kişilerin bir alt kümesini takip etmişlerdir. Bu uzunlamasına analiz, sürekli olarak geç yatan gece kuşlarının bu dönemde bir ruhsal sağlık bozukluğu geliştirme olasılığının en yüksek olduğu bulunmuştur.

Gelecekteki çalışmalar, geç uyku zamanlamasını daha zayıf ruh sağlığına bağlayan altta yatan biyolojik ve psikolojik mekanizmaları araştırabilir. Bir hipotez, gece geç saatlerde uyanık olmanın karar vermeyi bozabileceği, dürtüsel ya da uyumsuz davranışlarda bulunma olasılığını artırabileceği ve bunun ruh sağlığını olumsuz etkileyebileceğidir.

KAYNAKÇA:
– Lok, R., Weed, L., Winer, J., & Zeitzer, J. M. (2024). Perils of the nighttime: impact of behavioral timing and preference on mental health in 73,888 community-dwelling adults. Psychiatry research, 337, 115956.
– PysPost. (7.6.2024). Perils Of The Nighttime: İmpact Of Behavioral Timing And Preference On Mental Health İn 73,888 Community-Dwelling Adults