Kendi Kendine Teşhis Meselesi

Sıkıntısını çekmekte olduğumuz herhangi bir durumun çözümünü kısa yollardan elde etmeye çalışmak sebeplerin neler olabileceğini göz ardı ederek ya da sağlıksız temellendirmeler yaparak yanlış sonuçlara varmamıza neden olabilir.

“Kendi kendine teşhis” (self-diagnose) çoğunlukla bir yanlışlıktan daha fazlasıdır çünkü bu tip bir eylemin boyutları beklenilen faydayı ortadan kaldırmakla kalmaz, aynı zamanda kendine zarar verme noktasına gelebilir.

Tıbbın diğer alanlarında da yanlışlık veya zarar ortaya çıkarma etkisi olabilecek bu eylemin psikiyatri özelinde gerçekleştirilmesi ise başlı başına büyük bir sorundur. Psikiyatride teşhis koymanın zorluklarının daha iyi anlaşılması adına David Rosenhan’ın tasarladığı büyük sansasyonlara neden olan “Rosenhan/Thud Deneyi”ne bakılabilir. (Bkz. Psikiyatride Stigmatizasyon)

Zor teşhisin nedeni gözlemlenme zorluğu

Psikiyatrik durumların diğer tıp alanlarından yer yer fakat çoğunlukla daha zor teşhis ediliyor oluşunun özünde hastalığa sebep teşkil eden durumların gözlemlenme zorluğu yatmaktadır. Gözlemlenme zorluğu ifadesini meselenin daha iyi anlaşılması adına biraz açmakta fayda var.

Şüphesiz teknolojik ilerlemeler psikiyatrik durumların teşhis edilmesi, birbirinden ayırt edilmesi ve sınıflandırılması noktasında ciddi bir yol alınmasını sağlamıştır. Bu ilerlemeler sadece teşhisin değil aynı zamanda tedavinin de farklı yöntemler aracılığı ile sağlanabileceğini ortaya koymaktadır. Bütün bu araçlar modern çağın bizlere sunduğu değerli hamleler olarak yorumlanabilir.

Gelişmeler teşhisi zorlaştır mı?

Tam bu noktada “bu gelişmelerin teşhisi zorlaştırdığı durumlar var mıdır?” sorusu akıllara gelebilir. Bu sorunun cevabı “bazen cevap olmaktan ziyade karmaşıklığı arttırabiliyor” şeklinde verilebilir. Nitekim “İnsan Genom Projesi” gibi büyük bütçeli ve geniş çevreler ile yürütülen, günümüz teknolojisinin eriştiği bütün imkanlardan faydalanılan çalışmalarda nörolojik durumların tespiti için çalışmayı yürüten ekiplerin beklentileri karşılanırken, psikiyatri söz konusu olduğunda kat edilmesi gereken yolun uzunluğunu kestirmek de o kadar kolay görünmemektedir.

Kendi kendine teşhis çözümsüzlüğe götürür

İşbu noktada teşhisin zihin sağlığı alanında çalışanlar için bile zor olduğu, komorbid durumların sıkça görüldüğü, gerçek sebebin görünen sebeplerden farklılaşabildiği yani ortaya çıkan durumun kendiliğinden karmaşık olduğu psikiyatrik hastalıklarda kişinin kendi kendine teşhis yolunu tercih etmesi çözüme doğru değil çözümsüzlüğe doğru atılan bir adımdır.

Hastalığı araştırma hastalığı karıştırmaya dönmemeli

Ortaya çıkan durumların/semptomların araştırılması, anormalitenin niçin var olduğunun merakından kaynaklanan bir tepkidir ve gayet normaldir. Bunun için güvenilir kaynaklara bakmakta zarar yok, fayda vardır. Fakat burada bilgilenmek, sebeplerin neler olabileceğini incelemek ile bu bilgileri kendi bakış açımız ile yorumlamak, kendimize tanı koymak aynı şey değildir. Bu incelemeler esnasında hastalığı araştırma farkında olmaksızın hastalığı karıştırmaya dönebilmektedir.

Son söz olarak, insanlara güvenmeme, doktorların, alanda çalışanların bu işi bilmediğine dair şüphelerin sık olması gibi durumların da psikiyatrik bir semptom olması söz konusu olabileceğinden kendi kendine teşhis yerine objektif değerlendirme yapacak bir uzmana başvurmak en sağlıklı yol olacaktır.