Koşullu Öz Değer

Kişinin kendine ait değer algısının bazı durumlara bağlaması olarak tanımlanan koşullu öz-değer sosyal psikoloji profesörü Jennifer Crocker ve Doktor Connie Wolfe tarafından literatüre kazandırılmıştır.¹

Profesör Crocker, koşullu öz-değerin olası durumları üzerine yaptığı çalışmalardan sonra “Kendine Değer Verme Ölçeği” adlı bir ölçek geliştirip bireylerin hangi koşullarda kendine değer verdiklerini içsel ve dışsal koşullar olmak üzere iki ana kategoride inceledi.² Buna göre dışsal koşullar kişinin öz-değerini ilişkilendirdiği toplumda doğrulanmış olarak kabul edilen durumlar; görünüm, rekabet ve başkalarından onay gibi alanları içeriyordu. Aile desteği, erdem ve dini inanç ise kişinin öz değeriyle ilişkilendirdiği içsel koşullardı.

Crocker ve arkadaşlarının koşullu öz-değerin psikolojik kırılganlık ve olumsuz davranış üzerindeki etkilerini inceleyen çalışmalarında insanların yaşamın belirli alanlarında başarı peşinde koşarak değer aradıkları ve bu arayışın öğrenme, ilişkiler, öz-düzenleme, zihinsel-fiziksel sağlık gibi diğer ihtiyaçlarını olumsuz etkilediğini sonunda da bağımlılık ve bazı psikiyatrik rahatsızlıkları öngördüğünü ortaya koydu.^3-5

Depresyon

Aynı ekibin üniversite öğrencileri üzerinde yaptığı çalışmada üniversite birinci sınıf öğrencilerine öğrenci oryantasyonu sırasında ve ardından ikinci yarıyılda Kendine Değer Verme Ölçeği uygulanıyor. Çalışmanın sonucunda, dış koşullara (görünüş, rekabet ve başkalarının onayı) dayalı olarak öz-değer peşinde koşan öğrencilerin, depresyon belirtileri geliştirme olasılığının önemli ölçüde daha yüksek olduğu belirtildi.⁴

Alkol Kullanımı

Aynı örneklem üzerinde yapılan diğer bir çalışmada öğrencilerin alkol kullanımı ve öz-değer incelendi. Sonuçta, düşük benlik saygısının alkol kullanımının bir göstergesi olmadığını, bunun yerine kişinin öz-değeriyle ilişkilendirdiği içsel durumların (Aile desteği, erdem ve dini inanç) alkol kullanımı davranışını öngördüğünü ortaya çıkardı.⁵

İnternette Oyun Oynama Bozukluğu

Oyun Oynama Bozukluğu, internet oyunlarının ve video oyunlarının hayattan bir kaçış olarak takıntılı biçimde kullanımı, bu esnada günlük aktivitelere ilgisiz kalınması ve oluşabilecek olumsuz sonuçlara rağmen oyun oynamaya devam edilmesi olarak tanımlanabilir. 2018’de Uluslararası Hastalık Sınıflandırılmasına bağımlılık yapan davranışlardan kaynaklanan bozukluklar olarak kaydedilmiştir.

Alkol kullanımında olduğu gibi Oyun Oynama Bozukluğunda da koşullu öz değerinin etkisi araştırılmış. Kırılgan veya istikrarsız öz değerle, internet oyunlarını öz değerini onaylayan bir olay olarak arama ve kırılgan öz değer için bir tampon olarak kullanma arasında ilişki bulundu.⁶

Yeme Bozukluğu

Üniversite öğrencileriyle çalışan başka bir çalışmada kadın öğrencilerde endişe, görünüşe bağlı öz değer, görünüşle alakalı konuşma sıklığı ile yeme bozuklukları davranışı araştırılmış. Bulgulara göre, katılımcılar arasından yüksek kaygı, görünüşe bağlı öz-değer yüksekliği ve sık görünüş konuşmalarının üç yönlü kombinasyonuna sahip olanlar yeme bozukluklarından tıkınırcasına yemeyi daha sık rapor ettiler. Yemeyi kısıtlama davranışlarını ise yüksek kaygı ve görünüşe bağlı öz-değerin yüksek oluşu açıkladı.⁷

Sonuç

Tüm bu çalışmaların ortak çıkardığı sonuç öz-değer düşüklüğünün birebirde patolojik davranışlara neden olmadığı, kişinin öz-değeriyle bağlantı kurduğu durumların (görünüş, rekabet, aile desteği, onay alma vb.) bu davranışları açıkladığıdır. Bu sebeple kişinin öz-değeriyle ilişkilendirdiği durumların saptanması tanı ve tedavide önem teşkil etmektedir.

KAYNAKLAR:

Crocker, J., & Wolfe, C. T. (2001). Contingencies of self-worth. Psychological review, 108(3), 593.
Crocker, J., Luhtanen, R. K., Cooper, M. L., & Bouvrette, A. (2003). Contingencies of self-worth in college students: Theory and measurement. Journal of Personality and Social Psychology, 85, 894–908.
Crocker, Jennifer (2002). “Contingencies of self-worth: Implications for self-regulation and psychological vulnerability”. Self and Identity. 58 (3): 597–615. doi:10.1111/1540-4560.00279.
Sargent, Judy T.; Crocker, Jennifer; Luhtanen, Riia K. (2006). “Contingencies of self-worth and depressive symptoms in college students”. Journal of Social and Clinical Psychology. 25 (6): 628. doi:10.1521/jscp.2006.25.6.628.
Luhtanen, Riia K.; Crocker, Jennifer (2005). “Alcohol use in college students: effects of level of self-esteem, narcissism, and contingencies of self-worth”. Psychology of Addictive Behaviors. 19 (19): 99–103. doi:10.1037/0893-164X.19.1.99. PMID 15783284.
Beard, C. L., & Wickham, R. E. (2016). Gaming-contingent self-worth, gaming motivation, and internet gaming disorder. Computers in Human Behavior, 61, 507-515.
Bardone-Cone, A. M., Brownstone, L. M., Higgins, M. K., Fitzsimmons-Craft, E. E., & Harney, M. B. (2013). Anxiety, appearance contingent self-worth, and appearance conversations with friends in relation to disordered eating: Examining moderator models. Cognitive therapy and research, 37(5), 953-963.