Kronik Stres Beyni Nasıl Değiştirir ve Bunu Tersine Çevirmek İçin Ne Yapabiliriz?

Biraz stres günlük yaşamımızın normal bir parçasıdır, hatta bu durum iyi bile olabilir. Stresli olayların üstesinden gelmek bizi duygusal açıdan daha dayanıklı hale getirebilir. Ancak stres şiddetli veya kronik olduğunda – örneğin bir evliliğin bozulması, ailede ölüm veya zorbalık nedeniyle – derhal ele alınması gerekir. Çünkü tekrarlanan stres, beynimiz üzerinde büyük bir etkiye sebep olabilir ve insanlarda bir dizi fiziksel ve psikolojik sorun yaratabilir.

Tekrarlanan stres, kronik inflamasyon, diyabet ve kalp hastalığı da dahil olmak üzere bir dizi sağlık sorununa yol açabilir. Beyin normalde kan-beyin bariyeri ile dolaşan moleküllerden korunur. Ancak tekrarlanan stres altında, bu bariyerde sızıntı oluşur ve dolaşan iltihaplı proteinler beyne girebilir.

Beynin hipokampüsü öğrenme ve hafıza için kritik bir beyin bölgesidir ve bu tür durumlara karşı özellikle savunmasızdır. İnsanlarda yapılan çalışmalar, inflamasyonun motivasyon ve zeka kıvraklığına bağlı beyin sistemlerini olumsuz yönde etkileyebileceğini göstermiştir.

Ayrıca, kronik stresin kortizol ve kortikotropin salım faktörü (CRF) dahil olmak üzere beyindeki hormonları etkilediğine dair literatürde akademik veriler vardır. Yüksek, uzun süreli kortizol, duygudurum bozuklukları ve hipokampusun büzülmesi ile ilişkilendirilmiştir. Ayrıca düzensiz adet döngüleri de dahil olmak üzere birçok fiziksel soruna neden olabilir.

Duygudurum, biliş ve davranış

Kronik stresin dünya çapında depresyona yol açabileceği iyi bilinmektedir. Aynı zamanda tekrarlayan bir durumdur – depresyon yaşayan insanlar, özellikle stres altında, gelecekteki depresyon nöbetleri için risk altındadır.

Bunun birçok nedeni var ve bunlar beyindeki değişikliklerle ilişkilendirilebilir. Stres hormonlarına sürekli maruz kalmanın neden olabileceği küçülmüş hipokampus, depresif hastalarda sağlıklı insanlardan daha sık görülür.

Kronik stres nihayetinde beyindeki serotonin de dahil olmak üzere biliş ve duygudurumunu değiştiren kimyasallar da değişir. Serotonin, duygudurumun düzenlemesi açısında önemlidir. Aslında, seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar), depresyonu olan insanlarda beyindeki serotoninin fonksiyonel aktivitesini düzeltmek için kullanılır.

Uyku ve sirkadiyen ritim bozulması, depresyon ve anksiyete gibi birçok psikiyatrik bozuklukta ortak bir özelliktir. Kortizol gibi stres hormonları uykuda önemli bir modülatör rol oynar. Yüksek kortizol seviyeleri bu nedenle uykumuzun kalitesini bozabilir. Uyku düzenlerinin ve sirkadiyen ritimlerin düzeltilmesi bu nedenle bu durumlar için bir tedavi yaklaşımı sağlayabilir.

Depresyonun büyük sonuçları olabilir. Depresyon, duygusal ve sosyal alanlarda bilişin olumsuz yönde etkilendiğini göstermiştir.

Depresyon ve anksiyeteye ek olarak, kronik stres ve işyerindeki etkisi, günlük yaşamda artan bilişsel başarısızlık sıklığı ile bağlantılı olan tükenmişlik semptomlarına yol açabilir. Bireylerin işyerinde veya okulda artan iş yükünü üstlenmeleri gerektiğinden, başarı duygularının azalmasına ve kaygıya karşı artan duyarlılığa yol açarak kısır döngü yaratabilir.

Stres, rasyonel düşünme ve duygular arasındaki dengeye de müdahale edebilir. Örneğin, yeni Coronavirüs’ün küresel yayılması hakkındaki stresli haberler, insanların el dezenfektanlarını ve tuvalet kağıdını biriktirmesine neden oldu. Hükümetin bol miktarda stok bulunduğuna dair güvencesine rağmen, marketlerde bu malzemeler kalmıyor.

Stres altında, ön beyin tabanında yuvarlak bir yapı olan putamen gibi beyin bölgeleri daha fazla aktivasyon gösterir. Bu aktivasyon biriktirme davranışı ile ilişkilendirilmiştir. Ek olarak, stresli durumlarda, duygusal bilişte rol oynayan ventromedial prefrontal korteks – sosyal bağlantıların değerlendirilmesi ve korku hakkında öğrenme gibi – irrasyonel korkuları artırabilir. Sonunda, bu korkular aslında beyin rasyonel karar verme yeteneğini geçersiz kılar.

Stresin Üstesinden Gelmek

Peki, kronik stresiniz varsa ne yapmalısınız? Örneğin, egzersizin kronik strese karşı fayda sağladığını biliyoruz. Egzersiz, bir anti-enflamatuar yanıta yol açarak iltihapla mücadele eder. Ek olarak, egzersiz hipokampus gibi önemli alanlarda nörogenezi – yeni beyin hücrelerinin üretimi – arttırır. Ayrıca ruh halinizi, bilişinizi ve fiziksel sağlığınızı geliştirir.

Stresi yenmenin bir başka anahtar yolu, aile, arkadaşlar ve komşular gibi çevrenizdeki insanlarla bağlantı kurmaktır. Stres altındayken, rahatlamak ve arkadaşlarınızla ve ailenizle etkileşim kurmak dikkatinizin stresli konudan uzaklaşmasını sağlayabilir ve stres duygularını azaltmaya yardımcı olacaktır.

Diğer yöntemler arasında, etrafımızdaki dünyayı merak etmemize ve şu anda, şimdi ve burada yaşamamızı sağlayan farkındalık vardır.

Başkasına karşı verici olmak – bir hayır işine gönüllü olmak veya bağış yapmak beyninizdeki ödül sistemini harekete geçirir ve insanları yaşamla ilgili olumlu duygulara teşvik eder.

Önemli olarak, kronik stres yaşarsanız, beklemeyin ve sizi, sizin daha iyi halinize dönüştürmesine izin verin. Erken teşhis ve erken etkili tedavi iyi bir sonuç için anahtardır. Duygudurumunuzu, düşüncelerinizi ve fiziksel sağlığınızı iyileştirmek için bütünsel bir şekilde hareket etmeyi unutmayın. Ayrıca, erken yaşlarda stres ile baş etmeyi öğrenmek, yaşam boyunca beynimizin sağlıklı kalması için oldukça önemlidir.

Kaynak
– The Conversation
– https://neurosciencenews.com/chronic-stress-reversal-15918/