Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) ve Tedavisi

Travmatik olarak adlandırabileceğimiz bir olaydan herkes aynı oranda etkilenmemekle birlikte olay yaşandıktan sonra kişide bazı tepkiler oluşur. Bu tepkiler 1 aydan uzun bir süre devam ederse Travma Sonrası Stres Bozukluğu olarak adlandırılır.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu’nun yarattığı etkiler duygusal, fiziksel, davranışsal ve bilişsel olarak 4 alanda olabilir:

Duygusal Tepkiler:
⦁ Kaygı ve korku hali
⦁ Üzüntü
⦁ Suçluluk, çaresizlik
⦁ Çabuk öfkelenme
⦁ Yaşanılanları inkar
⦁ Güvende hissedememe
⦁ Hızlı duygu değişimleri
⦁ Geleceğe dair karamsarlık

Fiziksel Tepkiler:
⦁ Baş ağrısı
⦁ Mide bulantısı
⦁ Titreme
⦁ Göğüste daralma hissi
⦁ Aşırı uyarılmışlık hissi
⦁ İştahta artma ya da azalma

Davranışsal Tepkiler:
⦁ Ani davranışlar gösterme
⦁ Sürekli hareket halinde olma
⦁ Kolayca korkma, irkilme
⦁ Yeme sorunları
⦁ İlişkilerde sorunlar
⦁ İçe kapanma, sosyal ortamlardan uzaklaşma
⦁ Olayla ilgili hatırlatıcılardan (yer, kişi vs.) kaçınma

Bilişsel Tepkiler:
⦁ Unutkanlık
⦁ Dikkatsizlik ve odaklanmada güçlük
⦁ Uyku problemleri, kabuslar
⦁ Düşünce süreçlerinde bozulmalar, tekrarlayıcı düşünceler
⦁ İnançlarını sorgulama
⦁ Olay anı ile ilgili tekrarlayıcı sahneler (flashbackler)
⦁ Kendilik algısı, zaman ve mekanla ilgili bozulmalar (disosiyasyonlar)

Bu tepkiler kişiler tarafından anormal olarak görülse de travmatik bir olaya karşı verilen normal tepkilerdir. Araştırmalar bu tepkilerin olay yaşandıktan uzun süre sonra da çıkabildiğini göstermektedir. Bu durumda “gecikmeli dışa vurum gösteren tip” olarak adlandırılır. Her iki durumda da bu tepkilerin 1 aydan daha uzun süre boyunca devam etmesi ve kişinin günlük hayatını ciddi derece etkilemesi halinde bu alanda çalışan bir uzmandan yardım alınması gerekmektedir.

Toplumsal olayların giderek daha şiddetli bir şekilde yaşandığı bu dönemlerde olaylara internet ortamında maruz kalmanın da aynı etkileri yaratabileceği unutulmamalıdır. Bunun yanında travmatik olaya maruz kalmış bireylere yardım eden meslek dallarında da “ikincil travma” olarak adlandırılan bir travma türü görülebilmektedir. Örneğin travma ile çalışan psikologlar, sağlık çalışanları, arama kurtarma, itfaiye gibi meslek dallarındaki kişiler olayla ilgili bilgi edinirken ya da olayı yaşamış kişiye yardım ederken aşırı duygusal hassasiyet, şefkat ve hüzün duyguları yaşayabilirler. Bahsedilen etkiler bu kişilerde de benzer şekilde ortaya çıkabilir.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu Tedavisi

Travma Sonrası Stres Bozukluğu kişinin hayatını, sosyal aktivitelerini, dünyayı algılayış şeklini etkileyen çeşitli alanlarda sorunlar yaşamasına neden olan ciddi bir hastalıktır. Bununla birlikte çeşitli tedavi yöntemlerinin bu hastalığın tedavisinde oldukça başarılı olduğu bilinmektedir. Travmatik bir olaydan her kişinin aynı oranda etkilenmediği göz önüne alındığında, kişinin ihtiyaçlarına uygun olan tedavi planının hazırlanması gerekmektedir.

İlaç Tedavisi

Travma etkilerini şiddetli bir şekilde yaşayan kişilere uygun bir antidepresan tedavisi başlanabilir. Tedavide kullanılan ilaçlar kişinin duygu durumunu düzenleme, aşırı uyarılmayı azaltma, öfke kontrolünü sağlama, düşünce içeriklerini düzenleme gibi bir çok semptomla ilişkili alanda yarar sağlamaktadır. Tedavi süresi hekim tarafından belirlenir.

Derin TMS

Derin TMS, ilaçsız ve cerrahi olmayan bir müdahaledir, anestezi gerektirmez. Uygulama sırasında hasta uyanık ve bilinçlidir. Kafatasına yerleştirilen bir mekanizma ile kafatasının altına manyetik atımlar gönderilerek beyindeki hedef bölge fiziksel olarak uyarılır. Böylece, elektriksel aktivite ile çalışan nöronlar, manyetik uyarım sayesinde aktifleşir. Aktifleşmesi ile birlikte travmatik hatıraların anımsanması ve bunun uzman eşliğinde konuşulmasının travmanın yükünü kayda değer derecede azalttığı rapor edilmiştir.

EMDR

Travma tedavisinde en etkili yöntemlerden biri olan EMDR Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme olarak adlandırılır. Bu yöntemde amaç travmatik olayın olumsuz etkilerine duyarsızlaşmasını ve olumlu bir şekilde olayı yeniden işlemesini sağlamaktır. Bu teknikte hastanın olay anında aslında işlememiş olduğu duygusal, görsel, bedensel anıların işlenmesi hedeflenir. Kısa süreli bir tedavi şeklidir. EMDR ile ilgili daha detaylı bilgi için EMDR Nedir? başlıklı makalemizi okuyabilirsiniz.

Bilişsel Davranışçı Terapiler

Bilişsel Davranışçı Terapiler arasında travma tedavisinde özellikle Alıştırma (exposure) terapisi ve Sistematik Duyarsızlaştırma (desensitization) teknikleri başarılı olmaktadır. İki teknikte de kişinin travma ile ilgili imgeler ve durumlarla sistematik ve kontrollü bir şekilde yüzleşmesini sağlayarak kişinin duyarsızlaştırılması ve travmatik etkilerin aşamalı olarak azaltılması amaçlanır.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu tanısı almış bir hastanın öyküsü için Bir Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Olgusu başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.